Trong một phút giải trí lướt Facebook, mình chợt thấy topic cãi nhau ỏm tỏi về chủ đề “xà bông thiên nhiên tạo bọt” như trên. Điều đáng nói là, số đông thắng thế lại đưa ra các bình luận hết sức phi khoa học, trái với kiến thức thực vật.
Thấy chuyện bất bình, với tư cách là một người được giảng dạy tử tế về Dược liệu dưới mái trường Đại học, mình xin cung cấp cho các bạn chút thông tin hữu ích về thực vật học. Coi như góp phần nâng cao kiến thức cư dân mạng để sau này giảm số người hùng hổ phát biểu cái sai một cách đầy tự tin đi ha.
Xà bông thiên nhiên không chất tạo bọt, không chất tẩy rửa thì tạo bọt được không?
Theo cách hiểu thông thường, “chất tạo bọt” “chất tẩy rửa” được nói ở đây là các loại hóa-chất-tổng-hợp (đọc liền, không cắt chữ). Chúng ta cần làm rõ từ đầu với nhau như thế, không gọi chung chung là “hoá chất” “hoạt chất” vì đồ thiên nhiên cũng là hoá chất có công thức hoá học các thứ đầy đủ mà thôi. Chẳng qua nó là hợp-chất/hoạt-chất-tự-nhiên, được tách chiết từ thực vật, động vật… thay vì được con người tổng hợp (nhân tạo).
Vậy không có hoá-chất-tổng-hợp (chất tạo bọt, chất tẩy rửa) thì xà phòng thiên nhiên có tạo bọt được không? Có chứ, nếu nó có thành phần hoạt-chất-tạo-bọt-tự-nhiên.
Cho tới hiểu biết khoa học ngày nay, nhóm hợp chất thiên nhiên tạo bọt nổi bật nhất chính là Saponin. Sở dĩ được đặt tên như vậy là vì “sapo” trong tiếng Latinh có nghĩa “xà phòng” nhờ đặc tính tạo được bọt giống như xà phòng của các loại dược liệu chứa hàm lượng đáng kể nhóm Saponin.
Có bao giờ bạn thắc mắc, tạo sao các bà các mẹ ngày xưa dùng bồ kết làm nước gội đầu và trong nước bồ kết có bọt không? Đó, chính là nhờ bồ kết chứa tới 10% Saponin trong thành phần đấy. Giờ có thể nhận thấy sự tồn tại của Saponin aka chất tạo bọt tự nhiên rồi ha?
Cam thảo, nghệ, gạo lứt, hạt chia… thì loại nào tạo bọt?
Trong 4 loại cam thảo, nghệ, gạo lứt và hạt chia thì có 2 loại chứa hàm lượng đáng kể Saponin. Đó là cam thảo và gạo lứt. Trong đó cam thảo vốn là dược liệu điển hình khi nhắc tới Saponin.
Cụ thể, trong cam thảo chứa khá nhiều hoạt chất Saponin khác nhau nhưng chiếm hàm lượng cao nhất là Glycyrrhizin. Chỉ riêng Glycyrrhizin đã nắm tới 10-14% lượng dược liệu khô cam thảo rồi (bộ phận dược liệu của cam thảo là phần rễ phơi khô). Nhờ vậy mà rễ cam thảo có đặc tính tạo bọt tốt. Từ đó dễ dàng ứng dụng trong sản xuất sản phẩm tắm rửa, vệ sinh… (Tất nhiên, để đảm bảo khả năng tạo bọt, làm sạch cũng như chất lượng của một sản phẩm cụ thể còn cần phụ thuộc vào nguồn dược liệu và quy trình sản xuất sản phẩm đó ra sao).
Toàn bộ thông tin trên các bạn có thể kiểm chứng thông qua giáo trình Thực vật dược hoặc Dược liệu hoặc các bài liệu Thực vật học trên mạng. Khỏi lo tui tự bịa ra nhé.
Hy vọng qua bài này, một phần nào đó cư dân mạng có thể biết thêm công dụng của cam thảo cũng như một số dược liệu khác, có thêm niềm tin vào ứng dụng phục vụ đời sống thường ngày của các loại thực vật và bớt tật thùng rỗng kêu to. Thiếu hiểu biết không sai, chẳng ai là biết tất cả mọi thứ. Nhưng thiếu hiểu biết thì hãy đón nhận theo hướng tiếp thu, chứ còn ngồi ở cái giếng nhỏ của mình lên mặt ta đây, thậm chí phỉ báng người khác thì buồn cười lắm :3
——
Lưu ý:
1. Saponin không phải là một chất, đây là tên một nhóm các hợp chất có điểm chung về cấu trúc hoá học (khá phức tạp, vẽ ra mới thấy chứ ghi chữ khó hình dung).
2. Bài viết nhằm mục đích cung cấp thông tin chính xác về chủ đề đang gây tranh cãi có rất nhiều người hiểu sai kiến thức Dược liệu. Tác giả chia sẻ KIẾN THỨC CHUNG về chất tạo bọt tự nhiên, không chọn phe và cũng không có trách nhiệm đi chứng minh các vấn đề khác của bất kỳ phe phái, sản phẩm cụ thể nào.